Masal Türü ve Tarihi Gelişimi
Masal
Genellikle halkın yarattığı, ağızdan ağza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, çoğunlukla olağanüstü durum ve olayları yine olağanüstü kahramanlara bağlayarak anlatan halk hikâyelerine masaldenir.
Masallar, meydana geldikleri zaman bir kişinin malıyken, yaygınlaştıkça, yöreden yöreye, ülkeden ülkeye geçtikçe halkın malı olur. Masal, anonim bir türdür.
Masal terimi öncelikle, Külkedisi, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Keloğlan gibi ulusal ve uluslararası sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsar. Ama sözlü gelenekle ilişkisi olmayan edebî yönü ağır basan bazı eserler de bu türün içinde yer alır. Genellikle masallar "masal anaları" tarafından kendisini dinlemeye hazır topluluklara anlatılır. Daha sonra derlemeciler tarafındanyazıya aktarılır. Türk masalları, dünya edebiyatının başköşesinde yer alır.
Halk masalları 4 temel grupta toplanır. Hayvan masalları, olağanüstü ve gerçekçi masallar, güldürücü öyküler, zincirlemeli masallar.
*Hayvan masalları genellikle kısa masallardır. La fontaine masalları bu türün en güzel örnekleridir. Şeyhi’nin Har-name adlı eseri de Divan edebiyatındaki hayvan masalları (fabl) türüne görmek gösterilebilir.
*Olağanüstü masallarda, olağan varlıkların yanı sıra cin, peri, dev, ejderha gibi olağanüstü varlıklara da yer verilir. Gerçekçi masalların başlıca kahramanları ise padişahlar, vezirler, prenses ve prensesler, zenginler, hırsızlar ya da haydutlar gibi gerçek hayattaki kişilerdir.
*Güldürücü masallar okuyan ve dinleyeni eğlendirmeyi amaçlayan masallardır.
*Zincirleme masallarda sıkı bir mantık bağıyla birbirine bağlanan, küçük ve önemsiz bir dizi olay art arda sıralanır.
Günümüzde belli bir kişinin ortaya koyduğu yapma masallar da yazılmaktadır.
Masalların bölümleri:
a) Tekerleme ya da döşeme: Masallar "bir varmış, bir yokmuş" ya da "evvel zaman içinde, kalbur saman içinde" gibi ifadelerle başlar.
b) Serim: Kişi ve olayların tanıtılması
c) Düğüm: Merakın doruklara ulaşması.
d) Çözüm: Rahatlama. Kötülerin cezalandırılması, iyilerin ödüllendirilmesi
e) Dilek: Türk masallarında dilek bölümü "onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine..." ya da "gökten üç elma düştü" biçiminde başlar.
Masallarda genellikle iyilik-kötülük, doğruluk-haksızlık- adalet-zulüm, alçakgönüllülük-kibir… gibi zıt durumların temsilcisi olan kişilerin mücadelelerinden veya insanların ulaşılması güç hayallerinden söz edilir.
Olaylar ve kişiler olağanüstü özellikler taşırlar ve tamamen hayal ürünüdürler.
Masal kişileri her tabakadan seçilebilir. Masallarda cinler, periler, devler: de rol alır.
Masalların bir kısmı hayvanlarla ilgilidir.
Masallarda genellikle bir eğitim amacı saklıdır. Masallar bu yönüyle didaktik (öğretici) bir nitelik taşır.
Masallarda yer ve zaman kavramları belirsizdir. (zamanın birinde, peri padişahının ülkesinde gibi)
Anlatımda genellikle geniş zaman veya öğrenilen geçmiş zaman kipi (-mişli geçmiş zaman) kullanılır.
Anlatım kısa ve yoğundur.
Masallarda milli ve dini motiflere hemen hiç yer verilmez.
Çocukların eğitiminde etkilidir. Hayal gücünü geliştirir.
Gerçek amacı eğitmek, öğretmek, ders vermektir.
Evrenseldir.
Masalların anlatım özellikleri:
-Anlatım hiçbir engele uğramadan akıp gider.
-Gereksiz söz tekrarları yapılmaz.(Akıcılık)
-Ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmez. (Akıcılık)
-Gereksiz ifadeler olmaz. (Duruluk - Açıklık)
-Anlaşılması güç cümlelere kurulmaz. (Duruluk - Açıklık)
-Anlatım sade ve süssüz olur. (Yalınlık)
-Duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilirler. (Yalınlık)
Türk masalları üzerinde, bizde PERTEV NAİLİ BORATAV, EFLATUN CEM GÜNEY gibi kişiler çalışmışlardır.
Masal türünün önemli eserleri:
*Binbir Gece Masalları (Doğu Masalı)
*Grimm Kardeşlerin Masalları (Alman Edebiyatı) -Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Ormandaki Ev, Su Perileri, Rapunzel, Altın Saçlı Şeytan, Hansel'le Gretel, Bremen Mızıkacıları, Parmak Çocuk, Uyuyan Güzel, Fareli Köyün Kavalcısı, Kurbağa Prens, Kurt ve 7 Küçük Oğlak, Kar Beyaz ile Kırmızı Gül, İmparatorun Yeni Elbiseleri, Yaban Kuğuları, Kurşun Asker-
*Andersen Masalları (Danimarka Edebiyatı) -Prenses ve Bezelye Tanesi, Kibritçi Kız, Dünyanın En güzel Gülü, Küçük Deniz Kızı, Kara Buğday, Kumbara, Su Damlası, Uçan Sandık-
*Perrault Masalları (Fransız Edebiyatı) –Uyuyan Güzel, Parmak Kız, Kül Kedisi, Çizmeli Kedi, Kırmızı Başlıklı Kız-
Türk ve Dünya Edebiyatında masal türünün tarihsel gelişimi, önemli temsilcileri
Eski Yunan’da 6. yüzyılda Aisopos’un fablları masal türünün ilk örnekleri arasında sayılabilir. Doğu coğrafyasının en eski masalları Binbirgece masallarıdır. Avrupa’da masallar 19. yüzyılda derlenmiş ve sistemli bir şekilde yayınlamıştır.
Türk edebiyatındaki öğretici nitelikteki ilk masal örneği Uygurca Kalyanamkara ve Papamkara hikâyesidir.
Yazıya geçirilen ilk masal örnekleri Tutiname, Pançatantra, Binbirgece masalları, Decameron, Pentemerone’dir…
Hiç yorum yok: